اجزا دستگاه سیتی اسکن و عملکرد آنها- در این نوشته در مورد اجزا و قطعات دستگاه سیتی اسکن و عملکرد آنها صحبت خواهیم کرد.

بازار مدیکال

اجزا دستگاه سیتی اسکن چه هستند و عملکرد آنها چگونه است؟

اجزا دستگاه سیتی اسکن در 3 بخش گنتری ، تخت و سیستم های کامپیوتر قرار گرفته است. بخش های گنتری و تخت در اتاق اسکن قرار دارند و سیستم های کامپیوتر در اتاق کنترل قرار دارد.

قطعات مهم دستگاه سیتی اسکن تقریبا در تمامی مارک ها و مدلها مشترک هستند و تنها نام برخی آنها با یکدیگرمتفاوت است .

و همچنین نحوه کارکردن اجزا دستگاه های سیتی اسکن در مقایسه با یکدیگر کمی متفاوت است ولی عملکرد همه آنها با یکدیگر مشترک هستند.

در این نوشته در مورد قطعاتی که در تمامی دستگاه های سیتی اسکن مشترک میباشند آورده شده است.

بخش گنتری:

گنتری که بزرگترین و مهمترین بخش دستگاه سیتی اسکن است در اتاق اسکن قرار دارد،این بخش شامل قطعات تیوب اشعه ایکس، ژنراتور،کولینگ،کولیماتور،دتکتور، برد کنترلی قسمت ثابت گنتری،برد کنترلی قسمت متحرک گنتری، موتور تیلت،موتور روتیشن گنتری و سرو درایو موتور میباشد.

تیوب اشعه ایکس:

یکی از مهمترین اجزا دستگاه سیتی اسکن تیوب اشعه ایکس میباشد که وظیفه تولید اشعه ایکس را برعهده دارد.تیوب اشعه ایکس قطعه ای مصرفی و گران قیمت میابشد.

این قطعه که ارتباط مستقیمی در تولید تصاویر بیماران دارد، دارای سه پارامترمهم ولتاژ تيوب، جريان تيوب، زمان تابش يا اکسپوزاست که براي خلق تصاوير با کيفيت استفاده میشود.

کولیماتور:

کولیماتور در زیر تیوب اشعه ایکس قرار دارد و تمام اشعه ایکسی که از تیوب خارج میشود وارد کولیماتور میگردد،کولیماتور اشعه دریافت شده را از دریچه های باریک مستطیلی شکل که در سوی دیگر کولیماتور قرار دارد عبور میدهد.

وظایف کولیماتور:

1- حدف اشعه های مایل و عبور اشعه های عمود از تیوب به بیمار و دتکتور است. با اینکار باعث میشود دوز کلی بیمار کاهش یابد و بنابراین خطر تشعشع به حداقل برسد .

همچنین دیگر کولیماتور اشعه ایکس پراکنده رو عبور نمیدهد و آنها را سد میکند با اینکار این اشعه ضعیف و پراکنده دیگر به آشکارساز نخواهد رسید واین باعث بهبود کنتراست سوژه و کیفیت تصویر می شود.

2- دریچه کولیماتور که از آن اشعه ایکس خارج میشود توسط نرم افزار دستگاه و با توجه به پروتکل استفاده شده برای اسکن بیمار قابل تنظیم است.

ضخامت تصویربرداری از بافت را کولیماتور تعیین میکند که به آن Thickness میگویند و این ضخامت توسط پهنای دریچه خروجی کولیماتور که اشعه ایکس از آن خارج میگردد از 10mmتا 0.5mm قابل تغییر است. پروتکل هایی مانند شکم و لگن بیشترین ضخامت را دارند.

کولیماتور بر دو پارامتر مهم تصویربرداری تأثیر می گذارد “حساسیت و وضوح”، حساسیت به عنوان تعداد فوتون های شناسایی شده در مقابل تعداد فوتون های ساطع شده از منبع تشعشع تعریف می شود.اگرچه کولیماتورها وضوح را بهبود می بخشند، اما با مسدود کردن تشعشعات مایل ورودی، شدت را نیز کاهش می دهد.

توجه به این نکته بسیار مهم است که حساسیت و وضوح هر دو را نمی توان همزمان بهبود بخشید…!

دتکتور:

“دتکتور” به یک عنصر یا نوع آشکارسازی در سیستم سی تی اسکن گفته میشود که اشعه ایکس را آشکارسازی میکند. این قطعه میزان شدت تابش اشعه ایکس ارسالی را در امتداد پرتویی که از تیوب اشعه ایکس به آشکارسازپرتاب می شود، را اندازه گیری می کند.

دتکتورها یا آشکارسازها روبروی تیوب و کولیماتور قرار دارند .مجموعه آشکارسازها درون قوس یا حلقه در یک سیستم قرار میگرند این سیستم DMS مخفف عبارت سیستم کسب اطلاعات نامیده میشود.

دتکتورها اشعه ای که از تیوب خارج شده و از بدن بیمار عبور میکند و ضعیف شده است را دریافت میکند و این اشعه حاوی اطلاعات مهمی است که به تصویر تبدیل خواهند شد.

آشکارسازها ین اشعه را به جریان الکتریکی تبدیل میکنند و بر اساس میزان این جریان الکتریکی اطلاعات هر ساختار آناتومیک بدن در طول اسکن را جمع آوری می کنند.

تعداد دتکتورهای دستگاه سی تی اسکن 40 الی 45 عدد میباشد.

RCOM:

اطلاعات تصاویری که توسط دتکتورها دریافت گردید نیاز به یک پردازش اولیه دارد تا این اطلاعات را از طریق کابل نوری و تراتسمیتر و رسیور به سیستم دستگاه سی تی اسکن انتقال داده شود، RCOM این عمل را انجام میدهد.

ژنراتور:

از دیگر قطعات مهم دستگاه سیتی اسکن ژنراتور میباشد که وظیفه تولید و تامین انرژی برای تیوب اشعه ایکس را دارد.

تیوب اشعه ایکس برای اینکه بتواند اشعه ایکس تولید بکند نیاز به انرژی الکتریکی بالایی دارد. ژنراتور وظیفه تولید” High Voltage “در سیتی اسکن و انتقال آن به تیوب را بر عهده دارد.

ژنراتورها از دوقسمت تشکیل شده است. قسمت اول برق سه فاز ورودی را دریافت و آنرا به 550dc ولت تبدیل میکند. قسمت دوم این ولتاژ را تقویت میکند و میزان آن را به ۷۰ تا ۱۴۰ کیلو ولت dc میرساند و با کابل High Voltage به تیوب منتقل میکند.

اسلیپ رینگ:

گنتری از دو قسمت ثابت و متحرک تشکیل شده است .قسمت متحرک که با سرعت بالا گردش میکند و قطعات تیوب اشعه ایکس، کولیماتور و دتکتور و ژنراتور بر روی آن قرار دارند.

برای اینکه انرژی التریکی و سیگنال های الکتریکی به این قسمت دوار برسد از اسلیپ رینگ استفاده میشود. آنها مانند سیمهای مسی میباشند که به شکل حلقه های بزرگ ساحته شده اند و پشت گنتری قرار دارند.

وظیفه این حلقه های مسی ارسال انرژی اکتریکی به ژنراتور و ارسال و دریافت دیتا از قسمت متحرک گنتری به سایر قسمت های دستگاه میباشد.

کربن براش ها

کربن براش ها گرافیت های فلزی هستند که پشت دستگاه و بر روی اسلیپ رینگ قرار دارند و جنس آنها از مس ، قلع و سرب میباشد.

نقش کربن براش ها در سیتی اسکن همانند جاروبک ها در موتور ها جهت انتقال انرژی میباشد.

در سی تی اسکن دو نوع کربن براش وجود دارد ،کربن براش دیتا و کربن براش پاور، وظیفه کربن براش دیتا ارسال و دریافت اطلاعات و سیگنال های کنترلی ازاسلیپ رینگ به قسمت ثابت گنتری میباشد.

وظیفه پاور براش انتقال برق 380vac یا 550vdc به اسلیپ رینگ میباشد.

کربن براش ها قطعات مصرفی هستند و بسیار شکنند میباشند و با چرخش دستگاه به مرور زمان ساییده میشوند و پس از مدتی تمام میشوند.

بر روی آن ها علامت مثلثی شکل وجو دارد که هر وقت اندازه براش ها به این علامت برسد بایستی تعویض شوند.

کابل فایبر اپتیک:

کالبل فایبر اپتیک یا فیبر نوری برای انتقال اطلاعات از دتکتورها به سیستم های کامپیتور که داخل اتاق کنترل قرار دارند استفاده می شود.

در این مسیر فرستنده، آنتن و گیرنده قرار دارند. فرستنده اطلاعات تصاویر بیماران را از DMS دریافت میکند و از طریق آنتن به گیرنده ارسال میکند. و گیرنده اطلاعت تصاویر بیماران را از طریق کابل فایبر اپتیک به سیستم کامپیوتری ارسال میکند.

با استفاده از فیبر نوری میتوان حجم زیادی از اطلاعات تصاویر با سرعت بالا انتقال داد، در گذشته از کابل شبکه برای این کار استفاده میشد.

بخش روتیشن دستگاه سی تی اسکن:

هماهنطور که میدانید بخش گنتری دستگاه سی تی اسکن در هر 360 درجه با سرعت بالا از 0.25 الی 3 ثانیه در هر دور می چرخد. این کار بر عهده یک یک سرو دراویور و یک موتور سه فاز است که انتقال نیرو را توسط تسمه ای به گنتری انتقال میدهد.

سرو درایو:

سرو درایو که فرامین را از نرم افزار دستگاه سی تی اسکن دریافت میکند و وظیفه ارسال فرمان به موتور جهت چرخش با سرعت بالا و کنترل آن را بر عهده دارد.

موتور 3 فاز:

چرخیدن گنتری با سرعت بالا توسط این موتور 3 فاز انجام میگیرد این کار با کمک قطعات مکانیکی و تسمه ای که حول این موتور و گنتری قرار دارد انجام میگیرد.

بخش تخت:

بخش تخت قسمت دیگر دستگاه سیتی اسکن میباشد که بیمار بر روی آن دراز میکشد و با کمک کلیدهایی که بر روی گنتری قرار دارد کارشناس موقعیت افقی و ارتفاع تخت را تنظیم میکند.

و با شروع عمل فرمان توسط اپراتور، تخت به همراه بیمار وارد گنتری میگردد و همزمان اسکن آغاز میگردد.بخش سیستم های کامپیوتر:

سیستم های کامپیوتر

از دیگر اجزا دستگاه سیتی اسکن سیستم های کامپیوتر است که داخل اتاق اپراتور قرار دارند دو وظیفه مهم دارند1- دریافت اطلاعات از دستگاه سیتی اسکن و تبدیل آنها به تصاویر

2-نرم افزاری بر روی سیستم کامپیوتر نصب است که اپراتور با آن فرمان اسکن به دستگاه را میدهد. و در این نرم افزار پروتکلهایی وجود دارد که بطور پیش فرض ناحیه ای از بدن بیمار که قرار است اسکن بر روی آن انجام بگیرد میزان ولتاژ و جریان و سرعت روتیشن و سایر پارامترهای اسکن در آن تعیین شده است.

سیتی باکس

سیتی باکس صفحه کلیدی است که که بر روی میز اپراتور قرار دارد و کارشناس توسط آن ارتفاع و موقیعت تخت را تنظیم میکند و گنتری را تیلت میدهد.

همچنین کلید اکسپوز بر روی سیتی باکس قرار دارد و هر گاه کارشناس قصد اسکن بیماران را داشته باشد نرم افزار پس از انجام مقدمات لازم علامتی را بر روی مانیتور ظاهر میکند که دستگاه آماده اکسپوز است.

وکارشناس با فشردن این کلید بر روی سیتی باکس سبب میشود که تیوب شروع به اکسپوز کردن بکند و اسکن بیماران شروع گردد.

پایان